• Home
• Pabianice „małe”
• Pabianice „duże”
• „Państwo pabiańskie”
• Varia
• Moje dalekie obserwacje

Kościół pw. św. Mateusza i Wawrzyńca

Kościół Św. Mateusza, wzniesiony z cegły w stylu późnorenesansowym w latach 1583-1588. Budowniczy — Ambroży Włoch z Płocka zobowiązał się postawić świątynię na podobieństwo katedry płockiej. W następnych latach kościół kilkakrotnie odnawiano, m.in. po pożarach w 1760 i 1823 roku. Kościół jest orientowany, tzn. posiada prezbiterium w stronie wschodniej, w formie krzyża, trzynawowy, bazylikowy. Prostokątne prezbiterium zakończone jest półkolistą absydą. Do części poprzecznej — transeptu — przylegają od strony prezbiterium zakrystie: w stronie północnej stara, piętrowa, w stronie południowej — nowa, parterowa. W zachodniej stronie kościoła znajduje się wieża na podstawie czworoboku, przechodząca górą w ośmiobok. Większość ołtarzy i obrazów pochodzi z XVII i XVIII wieku.

Do najcenniejszych zabytków kościoła należy marmurowa płyta nagrobkowa młodej dziewczyny — Anny Sułowskiej, córki tenutariusza dóbr pabianickich, zmarłej w 1613 roku. Tablica jest typowym przykładem nagrobków dzieciecych okresu polskiego renesansu.

Z prawej strony transeptu przy prezbiterium znajduje się marmurowa tablica z wizerunkiem Władysława Hermana i herbem kapituły krakowskiej — "Aaron". Napis łaciński na niej brzmi:

"Świątynię pabianicką, niegdyś z surowego drzewa zbudowaną i zupełnie opuszczoną, kapituła kościoła katedralnego krakowskiego, znacznym kosztem wystawiła z cegły od fundamentów i rocznym kosztem wyposażyła. Kapitułę w tym czasie stanowili prałaci i kanonicy krakowscy, pobożność i szczodrobliwość których potomność wdzięcznie wspominać będzie. Tę świątynię najwielebniejszy Paweł Dębski, biskup laodycejski, sufragan i kanonik krakowski, który będąc poprzednio kanonikiem i administratorem dóbr pabianickich, fundamenty był założył, za przyzwoleniem i zgodą Jaśnie Oświeconego i Najprzewielebniejszego Stanisława Karnkowsiego — arcybiskupa gnieźnieńskiego, legata urodzonego i prymasa Rzeczypospolitej, poświęcił w dniu 15 listopada 1588 roku od zbawienia ludzkiego".

W lewej części transeptu, również przy prezbiterium, znajduje się murowana tablica z wizerunkiem księżnej Judyty, ufundowana ku jej czci w XVII wieku. Łaciński napis, z drobną zmianą, odpowiada w swej końcowej części napisowi tablicy, którą kapituła wystawiła fundatorce w 1834 roku w katedrze krakowskiej. Napis w tłumaczeniu brzmi:

Bogu Wszechmogącemu, Pamięci Judyty, Roku Pańskiego 1082, Judyta, małżonka króla polskiego, Władysława Hermana i córka księcia czeskiego, z Adelajdy, córki Andrzeja, króla węgierskiego spłodzona, porodziwszy upragnionego potomka Bolesława, któremu nadano przydomek Krzywousty, krótki tylko czas żyjąc, z więzów ciała uwolniona została w wigilię Narodzenia Pańskiego, opłakiwana przez duchowieństwo i ubogich, albowiem dobroczynną była matką sierot. Z jej szczodrobliwości hrabstwo Chropy w ziemi sieradzkiej, które dziś Pabianice się zowie, wraz z ludnością i jej powinnościami, ze wszelkimi daninami w zbożu, miodzie, tudzież w skórach kunich, podarowane zostały kanonikom kościoła krakowskiego.