"Atlas Dóbr Pabianickich AD 1796" według Wincentego Odrowąża-Pieniążka

Zupełny przypadek sprawił — choć podobno w życiu nie ma przypadków — że na początku 2017 roku, poprzez znajomości internetowe, zaproponowano mi wymianę jednej z posiadanych map dóbr pabianickich z końca XVIII w. na mapę klucza rudzkiego i bruskiego z tego samego okresu. W pierwszym momencie pomyślałem — Czemu nie? Będę miał w kolekcji nową mapę okolic Pabianic, o której do tej pory nigdzie nie czytałem i nie słyszałem. Moje zaskoczenie przerodziło się jednak w zachwyt w chwili, kiedy ją dostałem "do ręki" i odczytałem z legendy nazwę: "Karta XII Dóbr Kluczów Bruskiego i Rudzkiego to iest Brusa y Retkini do Klucza Bruskiego. Rudy i Rokicia do Klucza Rudzkiego należących. Przeświętnej Kapituły Krakowskiej Dziedzicznych Wymierzonych przez Wincentego Odrowąża Pieniążka Geometrę Przysięgłego w R 1796". Poczułem dreszcz na plecach :). To po prostu niesamowite. Do tej pory sądziłem, a wręcz byłem święcie przekonany (zresztą tak wynikało z dostępnych źródeł), że Pieniążek sporządził najwyżej dwie mapy — jedną całych dóbr pabianickich i drugą okolic Pabianic (klucza pabianickiego). Nie trzeba być jednak Sherlockiem Holmesem, aby z tytułu wywnioskować, że szczegółowych map, dotyczących poszczególnych kluczy, sporządzonych przez Pieniążka musiało być co najmniej dwanaście (vide: "Karta XII Dóbr..."), które jako całość stanowiły swego rodzaju "Atlas Dóbr Pabianickich AD 1796".

Długo się zastanawiałem, gdzie mogą się znajdować brakujące arkusze map, jeśli oczywiście przetrwały do naszych czasów, a jesli przetrwały to jak to się stało, że do tej pory nikt ich nie odnalazł i o nich nie słyszał. Wszelkie znaki na niebie i ziemi wskazywały jednak, że mapy Pieniążka, jeśli jeszcze istnieją, muszą znajdować się w zasobach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Przy nadarzającej się okazji postanowiłem wybrać się na jednodniową "wycieczkę" do AGAD'u. Najbardziej obawiałem się tego, że na poszukiwania mogę poświęcić tylko jeden dzień oraz to, że jak dotąd zbiór kartograficzny nie doczekał się katalogu w wersji elektronicznej, co w znacznym stopniu ułatwiłoby zadanie. W czytelni archiwum dostępny był tylko inwentarz książkowy, którego tradycyjna forma okazała się jednak w końcowym efekcie idealna, ponieważ przeglądając karta po karcie, niczego nie pominąwszy, mogłem zapoznać się z całym zbiorem kartograficznym. To, co udało się znaleźć w niespełna jeden dzień przeszło moje najśmielsze oczekiwania. Szczęśliwie do naszych czasów zachowały się i odnalazły mapy ośmiu z czternastu kluczy. Pomimo tego, że do pełni szczęścia brakuje nam jeszcze pięciu kart, nie zmienia to faktu, że zbiór najstarszych, osiemnastowiecznych map pabianickich powiększył się o klika bezcennych, przedstawionych poniżej arkuszy.

Klucze dóbr pabianickich (kolejne numery odpowiadają oznaczeniom na mapie powyżej):

Klucz żytowski (Żytowice, Majówka, Konin) — Karta IX
Klucz górecki (Świątniki, Górka, Kudrowice) — Karta IX
Klucz siękielowski (Siękielów, Petrykozy) — Karta IX
Klucz bruski (Retkinia, Brus) — Karta XII
Klucz widzowski (Wola Zaradzyńska, Rypułtowice, Folwark Widzów, Chocianowice, Łaskowice) — Karta II
Klucz rudzki (Ruda, Rokicie) — Karta XII
Klucz dobroński (Dobroń, Mogilno, Róża, Folwark Wymysłów) — Karta X
Klucz pabianicki (Pabianice, Karniszewice, Jutrzkowice, Folwark Młodzieniaszek, Bychlew, Kolonia Redzyny, Folwark Potażnia, Kolonia Pawlikowice, Kolonia Gozdów, Kolonia Chechło, Piątkowisko) — Karta I
Klucz gospodarski (Rzgów, Grodzisko, Kalinko, Cyzymin, Guzów, Prawda, Gospodarz, Gadka) — Karta III, Karta IV
Klucz wyskicki (Kalno, Chuta Wyskicka, Giemzów, Wyskitno)
Klucz brujecki (Kraszów, Wola Rakowa, Brójce, Pauczew, Wardzyn, Wola Kutowa) — Karta VII
Klucz kotliński (Kurowice, Karpin, Kotliny, Dalków)
Klucz ldzański (Ldzań, Szlątkowice) — Karta XI
Klucz dłutowski (Dłutów, Łaziska, Orszko, Mierziączka, Chuta Dłutowska, Lesczyny)

Karta I	Dóbr y Gruntów Klucza Pabiianickiego to jest Miasta Pabianic, Wsiów Bychlowa, Jutrzkowic, Karniszewic, Piątkowiska y Kolonii Olenderskich Chechła, Gozdowa y Pawlikowic wymierzonych przez Wincentego Odrowąża Pieniążka Geometrę Przysięgłego w R 1796 AGAD, sygn. Zb. Kart. 402-293-12
Karta II	Dóbr y Gruntów Klucza Widzowskiego to jest Folwarku Widzowa. Wsiów Woli Zaradzyńskiej, Rypułtowic, Laskowic, Chocianowic wymierzonych przez Wincentego Odrowąża Pieniążka Geometrę Przysięgłego w R. 1796 AGAD, sygn. Zb. Kart. 402-288-1
Karta III	Dóbr y Gruntów to jest Miasta Rzgowa Wsiów Gadki, Guzowa, Kalinka, Grodziska, Gospodarza do Klucza Gospodarskiego y Wsi Kalna do Klucza Wyskickiego należących Wymierzonych przez Wincentego Odrowąża Pieniążka Geometrę Przysięgłego w Roku 1796 AGAD, sygn. Zb. Kart. 402-267-7
Karta IV	Dóbr Hrabstwa Pabijanickiego to jest wsiew Prawdy, Cyżymina, Rydzynek. Kolonii Olendrow Rydzyn, Młyna Galasa do Klucza Gospodarskiego należących Wymierzonych przez Wincentego Odrowąża Pieniążka Geometrę Przysięgłego w roku 1796 AGAD, sygn. Zb. Kart. 402-222-12
Karta V	klucz kotliński (???)
Karta VI	klucz dłutowski (???)
Karta VII	Dóbr Klucza Bruieckiego to jest Bruiec, Woli Rakowej, Wardzyna, Puczniewa y Woli Kutowej Przeświętney Kapituły Krakowskiej Dziedzicznych Wymierzonych przez Wincentego Odrowąża Pieniążka Geometrę Przysięgłego w Ru 1796 AGAD, sygn. Zb. Kart. 402-293-13
Karta VIII	klucz wiskicki (???)
Karta IX	Dóbr Górki, Świątnik, Kurowic do Klucza Góreckiego, Siękielowa, Petrykoz, Młynów Jachyma y Pliszki do Klucza Siękielowskiego, Żytowic y Woli Żytowskiej y Konina do Klucza Żytowskiego, Folwarku Wymysłowa do Klucza Dobrońskiego należących tudzież Wojtostwa Majówki Prześwietnej Kapituły Krakowskiej należących wymierzonych przez W. Odrowąża Pieniążka Geom Prz w roku 1796 AGAD, sygn. Zb. Kart. 402-286-3
Karta X	Dóbr Klucza Dobrońskiego to jest Dobronia, Mogilny y Róży Przeświętney Kapituły Krakowskiej Dziedzicznych Wymierzonych przez Wincentego Odrowąża Pieniążka Geometrę Przysięgłego w Roku 1796 AGAD, sygn. Zb. Kart. 402-288-9
Karta XI	Dóbr Klucza Ldzańskiego to jest Ldzania, Szlątkowic Przeświętney Kapituły Krakowskiej Dziedzicznych Wymierzonych przez Wincentego Odrowąża Pieniążka Geometrę Przysięgłego w Roku 1796 AGAD, sygn. Zb. Kart. 402-285-16
Karta XII	Dóbr Kluczów Bruskiego y Rudzkiego to iest Brusa y Retkini do Klucza Bruskiego. Rudy y Rokicia do Klucza Rudzkiego należących Przeświętney Kapituły Krakowskiej Dziedzicznych Wymierzonych przez Wincentego Odrowąża Pieniążka Geometrę Przysięgłego w R 1796 AGAD, sygn. Zb. Kart. 402-286-2