Najstarsze mapy "państwa pabiańskiego"
Pierwszą mapę dóbr sporządzono w połowie XVIII wieku. Jak pisze Baruch: "[...] W protokole sesyjnym 1750 r. kapituła wyraża podziękowanie dwóm rewizorom, kanonikom Pruskiemu i Lipskiemu «za nakreślenie mapy włości pabiańskiej dla pożytku przyszłych pokoleń» [...]". Ponieważ — jak dalej czytamy — rewizorowie z reguły gościli krótko w dobrach pabianickich więc jest raczej mało prawdopodobne, aby sporządzona przez Pruskiego i Lipskiego mapa wyrysowana została w oparciu o pomiary geodezyjne. Baruch przypuszcza wiec, że musiał to być najprawdopodobniej odręczny rysunek. I w tym miejscu nasuwa się zasadnicze pytanie z racji tego, że również z roku 1750 pochodzi, nie wymieniana z nazwy przez Barucha, "Mappa Geometryczna Hrabstwa Pabianickiego Dziedzicznego Prześwietney Kapituły Katedral: Krakowskiey" 1, której autorem jest geometra Mathias Teütsch. Jej nazwa sugeruje, że została przygotowana w oparciu o pomiary terenowe. Czyżby więc w 1750 roku sporządzono dwie mapy? Jeśli tak to gdzie w takim razie znajduje się obecnie pierwsza z nich i czy w ogóle dotrwała do naszych czasów? A może Maksymilian Baruch mylił się, pisząc, że mapa Pruskiego i Lipskiego to zwykły rysunek, tym bardziej, że — jak wynika z tekstu — nie widział jej. Może więc jednak kapituła zatrudniła geometrę do sporządzenia dokładnej mapy? Ponadto, jeśli mamy do czynienia z dwiema mapami, oznaczałoby to, że kapituła nie była zbyt zadowolona z pracy Pruskiego i Lipskiego skoro w tym samym roku sporządzono drugą, dokładniejszą. Byłoby to zaprzeczeniem słów z protokołu sesyjnego z 1750 r. No cóż, pozostawmy tę zagadkę do rozwiązania profesjonalistom.
Powyższa mapa już po 34 latach doczekała się swojej kopii, którą wykonał w 1784 roku geometra przysięgły Maciej Dębski: "Kopia z Oryginalney Mappy Geometryczney Hrabstwa Pabianickiego Dziedzicznego Prześw: Kapituły Katedr: Krakowskiey; w Roku 1750 przez Macieja Teütsch Geometrę Przysięgłego Narysowaney; ZROBIONA przez Macieja Dębskiego w Roku 1784" 2.
Kolejne mapy dóbr powstały w 1796 roku czyli już u schyłku istnienia "państwa pabiańskiego". Sporządził je geometra Wincenty Odrowąż Pieniążek, z którym w 1792 roku kapituła zawarła kontrakt. Owocem czteroletniej, nieprzerwanej pracy była m.in "Mappa Dóbr Hrabstwa Pabiianickiego Przeświętney Kapituły Krakowskiey Dziedzicznych mierzonych przez Wincentego Odrowąża Pieniążka Geometrę Przysięgłego w Roku 1796" 3 — najdokładniejsza mapa obejmująca swym zasięgiem teren całych dóbr pabianickich.
Równolegle z powyższą mapą Pieniążek przygotował szczegółowe mapy wszystkich czternastu kluczy wchodzących w skład dóbr, które zamieścił najprawdopodobniej na dwunastu kartach, tworząc tym samym swego rodzaju ówczesny Atlas Dóbr Pabianickich AD 1796. Jak na razie odnalazło się siedem kart zawierających mapy ośmiu kluczy.
Wymienionych map nie miał niestety przyjemności oglądać Maksymilian Baruch — o pierwszej pisze w trybie przypuszczającym, drugiej w ogóle nie wymienia z nazwy, a opis ostatniej kończy zdaniem: "[...] Cenne plany Pieniążka niewiadomo gdzie dziś się znajdują".
Na szczęście mapy Teütsch'a, Dębskiego i Pieniążka zachowały się do naszych czasów i obecnie znajdują się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Natomiast brakujące mapy pozostałych kluczy dóbr pabianickich prawdopodobnie albo nie dotrwały do naszych czasów, albo znajdują się w zbiorach innego archiwum gdyż w inwentarzach AGAD'u nie figurują.
Zbiór najstarszych XVIII-wiecznych zbiorów kartograficznych dotyczących Pabianic zamyka osiem planów wykonanych przez administrację pruską w latach 1797-1800, przedstawiających folwark Wymysłów oraz kolonie: Pawlikowice, Chechło, Olechów, Starowa Góra, Rydzyny i Modlica.
1 "Mappa Geometryczna Hrabstwa Pabianickiego Dziedzicznego Prześwietney Kapituły Katedral: Krakowskiey", AGAD, sygn. Zb. Kart. 269-11
2 "Kopia z Oryginalney Mappy Geometryczney Hrabstwa Pabianickiego Dziedzicznego Prześw: Kapituły Katedr: Krakowskiey; w Roku 1750 przez Macieja Teütsch Geometrę Przysięgłego Narysowaney; ZROBIONA przez Macieja Dębskiego w Roku 1784.", AGAD, sygn. Zb. Kart. 222-14
3 "Mappa Dóbr Hrabstwa Pabiianickiego Przeświętney Kapituły Krakowskiey Dziedzicznych mierzonych przez Wincentego Odrowąża Pieniążka Geometrę Przysięgłego w Roku 1796", AGAD, sygn. Zb. Kart. 222-13